PRONKSTUKKEN | ZALK
Denkend aan Holland
zie ik breede rivieren
traag door oneindig
laagland gaan,
rijen ondenkbaar
ijle populieren
als hooge pluimen
aan den einder staan;
en in de geweldige
ruimte verzonken
de boerderijen
verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen,
geknotte torens,
kerken en olmen
in een grootsch verband.
De lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige
dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord.
Dit is een gedicht van Herman Marsman, uit 1936. In het jaar 2000 werd dit gedicht gekozen tot ‘Gedicht van de eeuw’ in Nederland. Het beschrijft het Nederlandse landschap en de Nederlandse strijd tegen het water.
Het landschap veranderd
Het Nederlandse landschap is sinds 1936 echter wel wat veranderd. Er zijn meer wegen bijgekomen, en ‘de geweldige ruimte’ wordt meer en meer bebouwd en vol gezet met bijvoorbeeld windmolens. In 1936 woonden er dan ook iets minder mensen op Nederlands grondgebied dan nu.
‘…en in alle gewesten wordt de stem van het water met zijn eeuwige rampen gevreesd en gehoord’. Deze tekst kan goed van toepassing zijn op het dorp Zalk. Ooit een zelfstandige, autonome gemeente maar vanaf 1937 behorend bij IJsselmuiden en sinds 2001 een buitenkern van de gemeente Kampen.
Kampen en haar buitengebieden in het Stadsarchief
Kampen trekt de aandacht, ook op datgene wat bewaard wordt in het Stadsarchief Kampen. Toch kan ook Zalk en Veecaten terugblikken op een lange en bewogen geschiedenis. Sommige gebouwen in het dorp getuigen daar nog van, zoals de kerk met bouwonderdelen uit het begin van de 14e eeuw een kerktoren met delen uit de 12e eeuw, het Schultehuis uit de 16e eeuw en molen De Valk uit 1860.
En dan hebben we het nog niet over de inmiddels verdwenen gebouwen van allure. Daarbij kan dan gedacht worden aan het huis De Buckhorst, waarvan de laatste delen in 1841 zijn afgebroken. Aan het begin van deze eeuw zijn er plannen geweest om dit grote huis van allure weer te herbouwen maar dit is toch niet van de grond gekomen.
Zalk en het water
De ‘…stem van het water’, waarvan gesproken wordt in het gedicht van Marsman, kondigde zich ook meerdere keren aan in Zalk. De bewoners van het dorp hebben hier meermalen mee te maken gehad. Zo brak op 7 januari 1926 de dijk bij Zalk door, waardoor een groot gedeelte van het gebied, tot Kamperveen en Elburg, onder water liep. De boerderij van Jacob Bruggeman werd hierdoor volledig weg gevaagd. De bewoners zelf hadden het geluk tijdig een veilig heenkomen te kunnen zoeken.