PRONKSTUKKEN | PATER BRUGMAN
Waar komt de uitdrukking praten als Brugman vandaan en wat wordt ermee bedoeld? Praten als Brugman betekent 'veel en met grote overtuigingskracht praten'. Dat betekent overigens niet dat degene die zo praat anderen altijd weet te overtuigen. De uitdrukking komt nogal eens voor in zinnen als 'Ik/hij/zij kon praten als Brugman, maar ...', waarop vaak iets volgt als 'ze luisterden niet' of 'ze gaven me mijn geld niet terug'.
Deze zegswijze gaat terug op een historische figuur: pater Johannes Brugman (1400-1473). Hij was een minderbroeder (ook wel minrebroeder), oftewel een franciscaan. De franciscanen vormen een wereldwijde broederschap binnen de Rooms-Katholieke Kerk. De orde is gesticht door Franciscus van Assisi (1182-1226). Pater Brugman stond bekend om zijn vurige preken. Volgens F.A. Stoett is praten als Brugman al sinds de zestiende eeuw een vaste zegswijze. De hoofdletter van de eigennaam Brugman is behouden gebleven in praten als Brugman, omdat een rechtstreekse als-vergelijking met pater Brugman zelf wordt gemaakt.
BRON: https://onzetaal.nl/taaladvies/praten-als-brugman/
In het Digestum Vetus wordt het volgende duidelijk:
Pater Brugman in Kampen
Pater Brugman hield op 29 oktober 1455 een preek voor de leden van de Raad van de stad Kampen. (Hij was al in de stad op 14 oktober 1455, Feria tertia post Victoris). Dat duurde even: van 12 uur ’s middag tot iets voor 5 uur ’s middags.
Brugman was inderdaad een Minderbroeder/ observant van de Orde van St. Franciscus. Als beloning of als dank gaf de Raad pater Brugman witbrood, wijn en andere etenswaren. In totaal is Brugman op één dag na 3 weken te gast geweest in Kampen. Hij is toen doorgereisd naar Vollenhove.
Tweede bezoek van Pater Brugman
Op Margarete (13 juli 1458) kwam Brugman weer in Kampen en op de dag Petri ad vincula (1 augustus 1458) preekte hij voor het laatst. Tussen genoemde data heeft Brugman bijna iedere dag gepreekt, waarvoor de stad hem wijn per dag gaf.
Bonte Johan maakte het te bont
Tijdens deze preken waren dieven en zakkenrollers actief. Vaak waren deze figuren rondreizende boeven en vagebonden. Een van hen was ‘Bonte Johan’. Deze man stal geld in Maastricht en in Middelburg heeft hij geld gestolen tijdens een preek van Brugman toen die daar preekte. Deze ‘Bonte Johan’ had meer op zijn kerfstok: In Hoorn had hij twee personen doodgestoken. In Kampen is ‘Bonte Johan’ uiteindelijk opgepakt en op 5 maart 1459 met het zwaard ter dood gebracht (=onthoofd).
Dit zijn de gegevens in het Digestum Vetus waarbij de naam van Pater Brugman worden genoemd.
Over het Digestum Vetus
In het Digestum Vetus dat door stadssecretaris Pieter Hendricksz in de tweede helft van de vijftiende eeuw werd bijgehouden staat een tekening van Pater Brugman.
Pieter Hendricksz schreef tussen 1454 en 1473 de regels op die in Kampen golden en wat er in die periode in Kampen gebeurde. Daar maakte hij bijzondere en soms grappige tekeningen bij, zoals deze van Pater Brugman. Zie de afbeelding bij dit artikel.
Naschrift
De data in de (late) Middeleeuwen waren vrijwel allemaal vernoemd naar heiligen binnen de Rooms Katholiek Kerk. Hiervan zijn schema’s die zijn uitwerkt en gepubliceerd. Op deze manier weten we welke dag in onze hedendaagse kalender wordt bedoeld.