PRONKSTUKKEN | Melkbusschieten

De donkere winterdagen: de dagen zijn kort, de nachten lang. De duisternis overheerst. De natuur is verstild: geen blad aan de bomen, veel dieren zijn in ruste. Het kan echter op zijn tijd ook ‘spoken’ door stormen, winden en guur weer.

In vroeger dagen geloofden onze voorouders heilig in geesten en demonen, die in deze donkere dagen konden komen spoken. Die moesten verjaagd worden, anders werd je leven onmogelijk en liep je risico’s in het ongeluk gestort te worden. Daarom werd er op gezette tijden veel lawaai gemaakt, zoals door het luiden van klokken en vuurwerk af te steken. Dat was al zo ten tijde van de Germanen met hun ‘joelfeesten’. Germanen zouden nu wel opkijken van de huidige wijze van nieuwjaar vieren. Ze zullen er op sommige plaatsen absoluut van genoten hebben…

Geesten en demonen zijn tegenwoordig grotendeels naar de achtergrond verdwenen. Het lawaai maken is gebleven en in veel delen van Nederland wordt dit lawaai harder en luider. Hoe meer hoe liever. Er zijn mensen die dit liefkozend als een traditie en als een belangrijk onderdeel van onze cultuur beschouwen. Anderen daarentegen zijn het hiermee geheel oneens.

In 2018 zijn er enkele onderzoeken gedaan, hoe dit nu in Kampen zat. Elk jaar komt namelijk het Melkbusschieten of Carbidschieten als belangrijke Kamper traditie terug. Nu is Kampen hierin niet uniek. Er zijn meerdere delen in Nederland waar dit als een belangrijke traditie wordt beleefd, zoals bijvoorbeeld in plaatsen op de Veluwe en de Achterhoek.

Carbid is een chemische vaste stof en bestaat echter pas zo ongeveer sinds 1888. Het wordt dan gebruikt bij fietsverlichting en als een middel van dorpssmeden om te kunnen lassen. Het melkbus schieten kon tot in de jaren dertig niet want die bussen waren toen nog van koper. In de jaren vijftig begint datgene pas, wat nu als een ‘echte traditie’ wordt beschouwd. De traditie gaat dus in feite helemaal niet zo ver terug in onze collectieve geschiedenis maar het collectieve geheugen heeft hier zijn eigen feestje… Helaas kunnen deze nieuwjaarsfeesten blijkbaar niet altijd zonder problemen. Eind jaren vijftig gaat dit gepaard met relletjes en vernielingen. Het schieten met vuurwerk en het rellen concentreerden zich in Brunnepe, wat geweten werd aan het ‘eigenzinnige’ van de wijk. Maar de afgelopen 200 jaar is in archivalia terug te vinden dat deze wijk wel meer als ‘eigenzinnig’ bekend stond… in 1961 worden er ‘charges op honderden feestvierders’ uitgevoerd.

Sinds 2014 staat het carbid schieten op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. Het Schieten geniet dus speciale belangstelling.

In een stad als Kampen echter, en ook in de buitenkernen, leven we echter met meerdere mensen. En hoe meer mensen, hoe meer meningen. Het is en blijft de kunst, om ook met elkaar rekening te houden op de dagen van de jaarwisseling. Burgemeester Koelewijn heeft hier ooit een begin mee gemaakt door speciale plekken aan te wijzen waarop binnen bepaalde tijden mag worden geschoten. Geluidsoverlast, zorg voor huisdieren en werk hebben hiermee ook te maken. Laten we de jaarwisseling en het melkbusschieten leuk houden voor een ieder door de afspraken en ieders beleving en veiligheid te respecteren. 

Het Stadsarchief Kampen wenst iedereen een mooi, goed en gezond 2020 toe.