PRONKSTUKKEN | 1 april

1-aprilgrappen. Kampen heeft al heel wat meegemaakt: toptafeltennistoernooien met Chinese topdeelnemers, de Koornmarktpoort en omliggende panden die wit geschilderd worden. Het echtpaar Boer van de Librije te Zwolle, dat een restaurant wilde beginnen in de Palingrookerij, de Dr. Schaepmanschool die schooluniformen wilde invoeren en hun kinderen daarom gekleed in de schoolkleuren op school wilden zien om zo te bepalen welke kleur nou eigenlijk het beste stond.

De datum van 1 april haalt wat is ons naar boven. Grappen en grollen rondom en wie de ander het hardst in de maling kan nemen, geven het meest plezier. Het moeten wel geintjes blijven en het moet echt ludiek bedoeld zijn.

Al eeuwenlang 1 aprilgrappen

In heel Nederland is het op 1 april uitkijken geblazen. Er kan bijvoorbeeld zo maar ergens op het Nederlandse strand een beeld uit Paaseiland aanspoelen, zoals op 1 april 1962. Waarschijnlijk gaat deze kolder terug tot 1582, toen de Gregoriaanse Kalender werd ingevoerd door Paus Gregorius XIII. Vóór dat jaar werd oud en nieuw in katholieke landen acht dagen lang gevierd, van 25 maart tot en met 1 april.

De nieuwe, dus Gregoriaanse, kalender begon op 1 januari maar door de beperkte communicatiemiddelen in die tijd duurde het wel even voordat iedereen op de hoogte was van een nieuw ingestelde kalender. Degenen die dus uit onwetendheid, of juist rebellie, op 1 april het nieuwe jaar bleven vieren werden door de anderen in de maling genomen. Dit verhaal klopt echter niet geheel, omdat in Frankrijk al grappen werden uitgehaald op 1 april vóór 1508 en in Engeland was men er ook niet vies van, terwijl ze daar pas in 1752 met aanpassingen kwamen in hun kalender aan de rest van Europa.

Hilaria-festival bij de Romeinen

De oude Romeinen hadden het festival Hilaria, dat op 21 maart begon, de eerste dag van de lente. Tijdens dit festival werden rituelen opgevoerd voor de vruchtbaarheidsgodin Cybele. Hierbij mochten de Romeinen rond 1 april dan helemaal losgaan en zich verkleden, politici in de zeik nemen en grappen uithalen met buren of vrienden. Op die manier kregen frustraties een uitlaatklep.

1 april en Den Briel 

In Nederland is de gangbare verklaring van het vieren van 1-aprilgrappen, dat Alva, de Hertog van Toledo, de slag omtrent Den Briel (‘Brielle’) verloor in 1572. Hij had door het verlies van Den Briel een groot nederlaag geleden en daarom werd in de volksmond het versje gezongen: ‘Op 1 april verloor Alva zijn bril’. Dit was een belangrijk startsein voor de opstand van de Nederlanden tegen de overheersing van Spanje, in de persoon van koning Filips II. Deze opstand zou 80 jaar in beslag nemen en in die periode werd Nederland als staat gevormd. Of deze verklaring klopt? Er zijn namelijk wel meer gebieden in de wereld, waar men op 1 april grappen en grollen uithaalt. Ach, zolang men maar lol heeft…

Op de foto: Een kalender uit het Liber Diversorum uit eind 15e eeuw.