Topstukken uit de Hanzetijd
Het Stadsarchief Kampen is het geheugen van de Kamper samenleving; het herbergt de historie van de gemeente Kampen. Door de eeuwen heen hebben de gemeente en haar inwoners drie kilometer aan archieven, tekeningen, foto’s, films, prenten, kranten, affiches en boeken verzameld.
Dit zijn waardevolle bronnen: ze geven inzicht in jouw familiegeschiedenis, de ontwikkeling van de omgeving en het maatschappelijk leven door de jaren heen. Van het oudste archiefstuk uit 1251 tot en met de krant van vandaag.
Het Stadsarchief bewaart in Kampen een unieke middeleeuwse collectie archiefstukken en presenteert in deze tentoonstelling topstukken uit de Hanzetijd. Met opmerkelijke inkijkjes en spannende weetjes ontdek je het dagelijks leven van toen.
Ontstaan van Kampen
Langs den IJssel op eene reeks lage duinen, in oude tijden door de rivier gevormd, hadden zich rond 1150 menschen gevestigd. Deze bouwden hunne woningen in eene vrijwel rechte lijn op de hoogste gedeelten der duinenreeks. De verbindingsweg tusschen de afzonderlijk staande woningen werd later, toen er meer straten waren aangelegd, de Oude Straat genoemd. Deze nederzetting werd volkrijker en welvarender.
Stadsrechten
De naam Kampen dateert uit het begin van de dertiende eeuw. Kampen kreeg omstreeks 1236 stadsrechten. Hard bewijs is er niet maar het is waarschijnlijk dat Kampen net zoals Zwolle en Deventer, de belangrijkste steden in die tijd, nooit echt formele en officiële stadsrechten heeft ontvangen via een oorkonde. Kampen was een stad omdat Kampen belangrijk was en dus gewoon beschouwd werd als stad. Dat Kampen stadsrechten had gaf de stad meer status en macht. Zo mocht Kampen binnen de grenzen van de stad een eigen bestuur kiezen en zelf wetten maken.
De eerste vermelding van Kampen
De eerste vermelding van Kampen in een oorkonde uit 1227 te Zutphen heeft te maken met visserij. In dat jaar verleende bisschop Otto II de visrechten bij Kampen aan de kanunniken van het Sint Walburgis-kapittel in Zutphen. Niet veel later blijken deze visrechten toch in handen te zijn van het stadsbestuur van Kampen. Waarschijnlijk waren de visrechten op de IJssel inbegrepen bij de rechten, die door bisschop Hendrik van Vianden aan de stad waren beloofd.
In 1363 werden deze nog uitgebreid met de toewijzing van de visgronden bij de Kamper Eilanden en een deel van de Zuiderzee door bisschop Jan van Arkel. De viswateren omvatten daarmee een vrij groot gebied: de monden van de rivier de IJssel, het Mullingerdiep, het Brunneperdiep, de gehele IJsseldelta en de gronden tot aan Ens en Emmeloord op het eiland Schokland. Voor het stadsbestuur vormde de verpachting van de visgronden een aanzienlijke bron van inkomsten.
Munten uit Kampen
In 1461 is er geschreven bewijs van muntslag te Kampen door een aantekening in het Digestum Vetus: ‘de aantekening dat Johan Knieff anno 1461 halve plakken heeft gemunt waarvan er 400 in een mark gingen. Van de duiten die hij muntte gingen er 700 in een mark’. Het Muntplein bij de Bovenkerk verwijst naar een munthuis.
Daarnaast was er, rond 1464/1465, een pand tussen de Morrensteeg en de Extersteeg in de Nieuwstraat waar munten werden geslagen. In die tijd was het normaal dat goud- en zilversmeden dit ook wel deden vanuit hun eigen woonhuizen. De Olde Munt aan de Vloeddijk, noordwestelijk van de Broederkerk vrijwel recht tegenover de Ijsselbrug, was toen waarschijnlijk al lang niet meer in gebruik. Dit, ondanks een vermelding rond 1542 en 1553. De Buitenmunt heeft bestaan tot circa 1721 want deze, gevestigd in de Buiten Hofstraat bij de buitenkerk, werd toen nog als zodanig aangeduid.
De Heilige Cunera
Toen de heilige Ursula van Keulenen haar elfduizend maagden in de vierde eeuw bij Keulen werden overvallen door de Hunnen, werd Cunera - een prinses van de Orkaden gered door de koning van de Rijn, die haar verborg onder zijn mantel en meenam naar zijn paleis te Rhenen. Hier maakte ze zich spoedig geliefd bij het volk door haar vriendelijkheid en de zorg voor de armen.
De koning vertrouwde haar bovendien de sleutel van zijn voorraadkelders toe. Dit alles wekte de jaloezie van de koningin. Toen de koning een keer op jacht was, werd Cunera gewurgd door de koningin en haar kamerheer met behulp van een halsdoek van Egyptisch katoen. Ze werd begraven in een paardenstal.
Dankzij onrust van de paarden werd de misdaad ontdekt. De koningin pleegde zelfmoord door van de Heimenberg te springen; de kamerheer werd onthoofd. Na Cunera's dood werden veel mensen genezen bij haar graf. Ook meende men dat dankzij haar hulp schepen niet vergingen.
Altaar voor Cunera in Kampen
In Kampen was in de Sint Nicolaaskerk een altaar gewijd aan heilige Cunera. In een zeer fraai verlucht perkamenten codex bevinden zich de reglementen van de memorie van Sint Cunera en de inschrijving en soms het overlijden van de ingeschreven broeders en zusters van deze memorie. De namen, die voorkomen, komen uit verschillende gelederen van de toenmalige bevolking. Je leest er via deze link meer over op onze website: link naar het artikel (opent in een nieuw venster)
Doen!
Welke vraag over het verleden heb jij? Stap met je vraag binnen bij het Stadsarchief.
Elke dinsdag en donderdag is het informatiecentrum in De Stads- kazerne op reservering geopend. Op die dagen zijn er ervaren en enthousiaste medewerkers aanwezig om jou op weg te helpen bij jouw speurtocht naar het verleden. www.stadsarchiefkampen.nl
Wil je meer weten over Kampen en de Hanze? Boek een stadswandeling door de historische binnenstad. Het Hanzeverleden is overal in de stad nog terug te vinden. De ervaren stadsgidsen nemen je mee langs de mooie en soms verborgen plekken van de stad. www.visitkampen.nl
Ga terug naar de middeleeuwen en bezoek het Stedelijk Museum Kampen. Het museum Kampen is gevestigd in het voormalige stadhuis van Kampen.
Naast wisseltentoonstellingen vertelt de vaste opstelling van het museum met een aantal deelthema’s de rijke historie van de stad. Pronkstuk van het museum is de Schepenzaal uit 1545, waar sinds de middeleeuwen recht werd gesproken. www.stedelijkmuseumkampen.nl
De sfeer van weleer opsnuiven doe je op de Koggewerf en in het ruim van de Kamper Kogge. Neem een kijkje nemen in het middeleeuwse vissershuisje op de Koggewerf, zie hoe de bouw van het schip in z’n werk ging en bewonder bijzondere middeleeuwse vondsten in de expositieruimte:. Voor bezoekers is op de Koggewerf, op één van de mooiste plekken van Kampen pal aan de rivier de IJssel, van alles te zien en te beleven. www.kamperkogge.nl
De geschiedenis en cultuur van de Kamper stadsboeren is terug te vinden in Museum de Stadsboerderij. Boeren midden in de stad leverde bijzondere taferelen op. Met kruiwagens en karren vervoerden de koeboeren de stalmest vanuit hun boerderijen naar de mestschepen die in de Burgel lagen of aan de IJsselkade waren aangemeerd. Zwaar en breed beladen hooiwagens reden in de zomer af en aan.
Tot het midden van de vorige eeuw waren deze stadsboerderijen in gebruik. Tegenwoordig herinneren alleen nog de tientallen overgebleven hooiluiken en de grote open binnenterreinen aan dit boerenverleden. In Museum de Stadsboerderij komt de agrarische geschiedenis weer even tot leven. Het museum laat zien hoe boerengezinnen werkten, woonden en leefden samen met hun vee midden in de stad. Nog maar zo kort geleden en nu al niet meer voor te stellen.
www.museumstadsboerderijkampen.nl
Luisterverhaal
Wát een stad! Kampen! Overal wapperde de blauw-witte wimpel. De stadspoorten waren groot als kastelen, met hun hoge, brede torens. In de lange Oudestraat stonden huizen zoals hij ze in Holland nog nooit gezien had. Schitterende koopmanshuizen, met ramen zo groot, dat de hele gevel wel van glas leek. De drukte bij het vleeshuis, op de vismarkt en bij het raadshuis waar iemand aan de kaak geklonken stond…Ties keek zijn ogen uit: https://www.visithanzesteden.nl/luisterverhalen/het-jaar-1494-kampen/
Hanze Podcast
Een 'korte cursus' over de Hanzesteden. In podcastvorm. Verteld en gemaakt door radiomaakster Astrid de Jong, bekend als de Nachtzuster op NPO Radio1 en MAX. Maar ook als trotse inwoner van Kampen natuurlijk. In vier podcast-afleveringen wordt verteld over vier thema's binnen de Hanze: het ontstaan, de hoogtijdagen, de teloorgang en het heden. En dat allemaal aan de hand van interviews, geschiedenis, anekdotes en grappige weetjes: https://visitkampen.nl/ondernemen/beluister-de-hanze-podcast